Những chiêu làm đẹp báo cáo tài chính

Phớt lờ nợ xấu

Giữa tuần qua, Giám đốc tài chính một doanh nghiệp niêm yết ngành dược đã gửi thông tin về việc ban lãnh đạo hiện thời cố tình hạch toán không chính xác thực trạng kinh doanh của doanh nghiệp.

Theo vị này, dù doanh nghiệp trên được kiểm toán bởi một công ty thuộc nhóm Big Four, nhưng với cam kết chịu trách nhiệm của ban lãnh đạo công ty, một loạt khoản nợ thực chất là nợ xấu, nợ không có khả năng thu hồi đã được phớt lờ, dẫn tới lợi nhuận của doanh nghiệp được hạch toán là con số dương đẹp đẽ, trong khi, bản chất là doanh nghiệp lỗ. Vị giám đốc tài chính này cho hay ông và người cộng sự khác đang chuẩn bị xin nghỉ việc vì không muốn tham gia vào việc làm sai trái trên.

Doanh nghiệp phớt lờ nợ xấu để làm đẹp báo cáo tài chính.

Trả lời câu hỏi về việc làm sao bóc tách được các khoản nợ xấu trên báo cáo tài chính, vị này cho biết những khoản nợ xấu đa số chỉ nội bộ mới biết. Kiểm toán cũng biết, vì không có xác nhận nợ, nhưng vẫn cho qua vì có cam kết.

Hiện nhiều doanh nghiệp đang sử dụng “cam kết” của ban lãnh đạo về tính trung thực của các hạch toán tài sản như là một chiêu để làm đẹp báo cáo tài chính. Nhiều khoản đầu tư, khoản phải thu, khoản nợ khó đòi đã không được trích lập dự phòng đầy đủ dẫn đến sai lệch lợi nhuận, nhưng kiểm toán cho qua nhờ cam kết trách nhiệm và không có lưu ý đi kèm.

Làm đẹp bằng giao dịch có cam kết hoàn lại

Một chiêu được nhiều doanh nghiệp làm, nhất là đối với các đơn vị có khoản đầu tư tài chính, là các hợp đồng giao dịch có cam kết mua lại. Theo đó, một giao dịch được thực hiện trước khi kết thúc năm tài chính với một điều khoản cho phép mua lại/phải mua được nhiều doanh nghiệp áp dụng nhằm tránh phải hạch toán trích lập dự phòng khoản đầu tư, hoặc ghi nhận lãi trong kỳ.

Trong các trường hợp này, kiểm toán thường dễ dàng phát hiện ra sự việc, nhưng doanh nghiệp cũng dễ dàng vượt qua bằng một cam kết chịu trách nhiệm. Hành vi này cũng chỉ áp dụng một lần cho một loại tài sản, nhưng đây vẫn là cách làm được một lượng không nhỏ các doanh nghiệp có đầu tư tài chính áp dụng.

Làm đẹp từ công ty liên kết

Năm 2013, trên góc độ báo cáo tài chính Công ty Đầu tư Châu Á -Thái Bình Dương (Mã CK: API) đã thành công khi đầu tư trên 20% vào Công ty Đầu tư Tài chính Quốc tế và Phát triển Doanh nghiệp IDJ. Với khoản đầu tư này, API hạch toán được khoản lợi nhuận hơn 34 tỷ đồng vào kết quả kinh doanh trong kỳ, do chênh lệch giá mua và giá trị sổ sách của lượng cổ phiếu tại thời điểm chuyển thành công ty liên kết.

Tuy nhiên, lợi nhuận từ khoản đầu tư của API đến thời điểm hiện nay, tức là sau quý I/2014 đã trở nên có vấn đề. Giá cổ phiếu IDJ giảm thấp hơn giá mua bình quân của API, thấp hơn nhiều so với giá trị sổ sách. Và đặc biệt, quý I/2014, IDJ bị lỗ nhẹ.

Câu chuyện của API khiến nhiều người liên tưởng đến khoản đầu tư của Công ty Chứng khoán Sài Gòn (Mã CK: SSI) vào cổ phiếu Công ty Hùng Vương (Mã CK: HVG).

Ngày 30/9/2011, báo cáo tài chính của SSI thể hiện công ty có trên 165,3 tỷ đồng đầu tư ngắn hạn và 132,2 tỷ đồng đầu tư dài hạn vào HVG (tính theo giá gốc), với tổng mức trích lập dự phòng trên 121 tỷ đồng. Điều này tương đương với việc giá mua bình quân khoản đầu tư ngắn hạn vào HVG của SSI vượt hơn 80% thị giá, khoản đầu tư dài hạn vượt hơn 57% thị giá.

Với mức giá đóng cửa ngày 30/9/2011 là 20.000 đồng một cổ phiếu, mức giá mua bình quân của SSI với mỗi cổ phiếu HVG khoảng hơn 36.000 đồng đối với khoản đầu tư ngắn hạn, khoảng trên 31.000 đồng đối với đầu tư dài hạn. Cuối năm 2011, giá HVG gần như không đổi, trong khi giá trị sổ sách của cổ phiếu này khoảng 31.000 đồng một cổ phiếu. Điều này dẫn tới việc, cuối năm 2011, khi HVG trở thành công ty liên kết của SSI, công ty đã hoàn nhập một khoản không nhỏ từ khoản đầu tư này.

Đến năm 2013, khi HVG ghi nhận lỗ nhẹ quý IV và thị giá đã vượt xa giá trị sổ sách của cổ phiếu, SSI bán một phần cổ phiếu HVG và chuyển HVG từ công ty liên kết sang đối tượng đầu tư tài chính. Phải chăng, HVG hết vai trò làm đẹp BCTC cho SSI?

Trước vấn đề này, bà Nguyễn Thị Thanh Hà - Giám đốc tài chính SSI cho biết, hoạt động đầu tư của công ty được triển khai theo chiến lược dài hạn, vì hiệu quả và sự tăng trưởng bền vững cho SSI. Làm đẹp báo cáo tài chính không phải là mục tiêu định hướng trong các hoạt động đầu tư của SSI. Các giao dịch thực hiện tại những thời điểm cụ thể chỉ bởi tại thời điểm đó, SSI đạt được hiệu quả kỳ vọng.

Riêng với HVG, bà Hà cho hay lý do quan trọng dẫn tới quyết định SSI hết liên kết với công ty này là đặc thù HVG có nhiều công ty con, nên báo cáo tài chính của HVG thường chậm. Khi HVG không công bố báo cáo đúng hạn, SSI cũng không thể công bố báo cáo hợp nhất đúng hạn quy định. Theo đó, SSI quyết định giảm tỷ lệ sở hữu để “hết liên kết” với HVG, nhằm giảm thiểu thời gian thực hiện báo cáo tài chính hợp nhất phụ thuộc vào doanh nghiệp này, tuy nhiên SSI và SSIAM hiện vẫn sở hữu gần 15% vốn tại đây. 

Theo Đầu tư chứng khoán